Een populair denkbeeld is, dat het er in de wereld niet goed aan toe gaat omdat de verkeerde mensen aan de macht zijn.Dat is vaak zo, maar je kunt het ook anders bekijken. Misschien zijn er wel ware leiders, maar is er geen milieu waar die ware leiders tot hun recht komen. Zelf geloven we (en hebben we in onze advies- en managementpraktijk ook regelmatig ervaren) dat de kwaliteit van het huidige leiderschap een uiting is van beperkingen in het bewustzijn van ieder individu in de organisatie (van de Raad van Commissarissen tot de medewerkers op de werkvloer).
Niet voor niets is de uitdrukking: de mensen krijgen de leider waar ze aan toe zijn. Wanneer we fundamenteel willen veranderen (en wij denken: moeten veranderen), is de vraag of we vooral moeten investeren in het sensibiliseren en bewustmaken van mensen, medewerkers in het algemeen. Wij denken dat dit inderdaad nodig is. Maar het is op dit moment niet voldoende effectief, omdat het niet snel en diepgaand genoeg gaat. Het is een langzaam en tijdrovend proces, terwijl de wereld meer dan ooit snelle, ingrijpende veranderingen nodig heeft. Daar veel van de macht, het geld en de energie zich rondom het leiderschap in de wereld bevindt, kan alleen een vergroting van het bewustzijn van die leiders de nodige paradigmashift brengen. We hebben leiders nodig die als katalysator en begeleider van de veranderingen gaan fungeren. Om dat te kunnen, moeten leiders weer in hun element komen en zo ‘ware’ leiders worden. Op welke wijze? Dat is de kern van Alchemie van Leiderschap!
De uitdagingen die we in de wereld aantreffen, kunnen niet opgelost worden door de oude kaders en het oude denken te veranderen. Het vraagt om het wakker maken van lang vergeten elementen van leiderschap.
Onze reis door de wereld van organisaties, politiek, therapie en spiritualiteit brengt ons telkens weer in contact met dezelfde discrepantie: een uiterlijk beeld van welbevinden en welvaart (“alles is OK”) versus een diepe zucht vanuit een hol, oppervlakkig en onvervuld leven. Hoe kon dit klimaat zich ontwikkelen?
Het model: de natuur zelf
Als wij onszelf (onze natuur) en van daaruit onze omgeving (DE natuur) op een echtere manier ervaren en wij onze juiste plek in de wereld innemen, dan zal in dit natuurlijke milieu het ware leiderschap zich spontaan tonen. Dit is precies wat alchemie van leiderschap doet. Het brengt jou als leider dichter bij jouw kern en jouw ware potentieel van mogelijkheden. Tevens leer je om een vruchtbaar milieu te creëren waar andere medewerkers ook naar hun juiste interne en externe plek geleid worden. Het model dat we hiervoor gebruiken, is hetzelfde model dat we in het oneindige creatieproces in het universum en de natuur terugzien: perfecte ordening, oneindige creativiteit en een onmetelijke overvloed. Als dat niet de droom van elke leider is!
Ondanks wat vaak beweerd wordt, verschillen we als mensen niet van de natuur en alle andere levende wezens. Ook ons leven past perfect binnen de wetten van de natuur en het universum. Het vormen van een organisatie met dezelfde mogelijkheden en kwaliteiten als de natuur zelf, vraagt niet meer energie en tijd van de leider. Naast het zorgvuldig stilstaan bij hoe de natuur werkt en daarvan leren en dan toepassen, gaat het eerder om het loslaten en aanpassen van allerlei taken, verantwoordelijkheden en gewoontes die niks met waar leiderschap te maken hebben.
In ieder menselijk leven is er een natuurlijke stroom die ons meeneemt door de verschillende levensfasen heen. Leven start als een vitale kern: de bevruchte eicel (centrum of oorsprongfase). Dat is een meesterwerk van alchemie. Van daaruit gaat ieder van ons door een embryonale fase (winter), een kind- en puberteitsfase (lente), een jong volwassen fase (zomer), een rijp volwassen fase (herfst) en uiteindelijk sterven we allemaal (centrum of uitkomstfase). In de schets op de volgende pagina kun je deze fasen herkennen, verbonden met de elementen en de seizoenen. Verderop in dit boek komen we hier uitgebreid op terug. We kunnen dit deel van onze levensloop zo weinig beïnvloeden dat het beter is om er bewust van te genieten en er verder niet te veel aandacht aan te geven. Om het simpel te stellen: een menselijke levenscyclus start in het centrum van de cirkel, bij de conceptie, maakt een grote cirkel waarbij we allerlei dingen meemaken en eindigt dan in weer het centrum van de cirkel, bij de dood. Een beweging van binnen naar buiten en van buiten terug naar binnen.
Het is volgens dit model dat leiders in de moderne wereld carrière maken en ook de reden waarom we, enkele uitzonderingen daar gelaten, zien dat de leiders die het nu voor het zeggen hebben, in de herfstfase of de rijpere volwassen fase van hun leven zitten. Daar is niks mis mee. Maar er is heel wat meer aan de hand dat aandacht vraagt. De loopbaanontwikkeling in relatie tot de persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld.
Vaak zien we dat de carrière van een leider zich voltrekt in een grote boog om de leider als mens (in het midden) heen. In het huidige systeem is het goed mogelijk om een succesvolle leider te zijn zonder dat je als mens met je carrière meegegroeid bent. Met als uiteindelijk resultaat dat we een leider zien die te vergelijken is met een op het oog prachtige, grote boom, maar als we goed kijken met een holle stam en ondiepe wortels.
Volgens de wetten van de natuur en de alchemie bevindt dit type leider zich een positie van herfst en het element metaal (zie ook de illustratie). De herfst is de fase waarin de bomen hun bladeren loslaten en alleen nog het ruwe skelet van de boom overblijft. In de alchemie staat deze fase daarom voor het vermogen om helder te structureren en te managen. Wat we hiermee zeggen is dat leiders die alleen vanuit deze positie leiding geven, eigenlijk geen ware leiders zijn, maar managers.
Waar het in essentie om gaat, is: wat blijft er over op het moment dat de cirkel rond is? Hoe gaan we om met wat we tijdens onze levensloop meemaken? Leren we om die ervaringen in een veel groter geheel te zien? Lukt het ons om vanuit daar te groeien?
Hierop hebben we zelf invloed; de sleutel heb je zelf in je hand. Groeien als mens doen we tijdens ons leven door het geschenk van leven (met zijn vreugde en lijden) eerst helemaal te omarmen. Dit geschenk ontvangen we op elk moment en niet alleen op het moment van de conceptie of de geboorte. Dit omarmen is een voorwaarde om je als individu in vrijheid verder te kunnen ont-wikkelen. Van daaruit beweeg je door de hele tijdscyclus met de nodige openheid en aanwezigheid om echt te kunnen ervaren. In deze staat verzamel je als mens steeds meer rijkdom. Een rijkdom aan ervaring, waarden en wijsheid. Zoals Saul Goodman het zo mooi zegt: “Omarm lijden, en het wordt een uitdaging. Omarm de uitdaging, en het wordt een mogelijkheid.”
Wat we ook zelf kunnen bepalen, is de plek van waaruit we dit hele leven meemaken. Meestromend als een object in de tijd, of vanuit je eigen kern van mens-zijn. Een van de grondregels van de alchemie is dat de alchemist alle benodigde ingrediënten bewust verzamelt en van daaruit het alchemieproces in gang zet. Hetzelfde geldt voor de ware leider in wording. Als je een ware leider wilt worden, verzamel je rustig en vastberaden de benodigde inzichten, ervaringen en competenties. Elke fase is naast een seizoen en een element ook verbonden met een schat aan levenswijsheid waarin we onszelf als mens kunnen ontwikkelen en verrijken.
Een ware leider heeft de vier menselijke levensschatten in zichzelf (in het centrum, zijn kern) verzameld tot een consistente plek waar medewerkers zichzelf en hun acties aan kunnen toetsen.
Deze vijf (4 + 1) fasen (zie fasenmodel) zijn:
• In het westen (metaal): de kunst van het structureren, ordening van alle dingen in je leven en helderheid van geest. Hier vinden we ook de managementdiscipline in terug.
• In het zuiden (vuur): je ontwikkeling als man of vrouw, je relationele kant en je communicatieve vermogens.
• In het oosten (hout): je vermogen om met je woorden, je blik, je aanraking en je acties anderen te helpen (en te helen). In deze hoek vinden we ook therapeutisch en coachingswerk terug.
• In het noorden (water): je vitale vermogen in lichaam en geest. Je innerlijke bron. De blik in je ogen, de manier waarop je beweegt en dingen doet.
• En natuurlijk in het centrum (aarde): de mate waarin je deze levensschatten hebt versmolten tot één consistent geheel in jezelf. Voeden en gevoed worden staat hier centraal.
Anders dan bij het hiervoor beschreven proces ligt de focus hier niet in de cyclische (door tijd bepaalde) beweging, maar in de ervaringen en cultivatie in en vanuit de kern. In de alchemie wordt dit proces van versmelten van de elementen ook wel de vorming van het goud genoemd. Leiders kunnen alle verschillende elementen
kennen en zelfs weten hoe ze het spel van dat element moeten spelen (op het niveau van kennis en vaardigheden). Maar pas als de elementen versmolten zijn en de kennis en vaardigheden volledig in de kern geïntegreerd zijn, ontstaat een bepaalde moeiteloosheid en natuurlijkheid die op de mensen er omheen werkt als een magneet.
Duizenden oude verhalen (voor jong en oud) gaan over de alchemie en de vorming van het goud of de ontdekking van de grote schat. Het gaat hier in de meeste gevallen natuurlijk niet over materiële welvaart, maar over de ontdekking van de eigen innerlijke schat en het vermogen om anderen bij die schat te brengen. De vraagstukken die op het bord van veel leiders liggen, zijn niet van die orde dat ze zich door goed structureren en een helder overzicht laten oplossen. Er is heel wat meer voor nodig. Waar leiderschap komt van die leider die zichzelf, de mensen en de wereld kent. En inderdaad, een waar leider kent de weg om bij het innerlijke goud te komen, kan de mensen om hem heen tot hun goud brengen en weet zijn omgeving en de wereld zo te beroeren dat ze omgevormd worden tot hun innerlijk gouden evenbeeld.